Na jakiej zasadzie odpowiadają członkowie zarządu sp. z o.o. za zobowiązania spółki?

Czy odpowiedzialność z art. 299 kodeksu spółek handlowych (KSH) jest odpowiedzialnością na zasadzie winy czy ryzyka, co ma znaczenie dla okoliczności zwalniających członka zarządu z odpowiedzialności i ciężaru ich wykazania?

Sprawa rozpatrywana przez Sąd Najwyższy (sygn. I CSK 2387/24) dotyczyła sytuacji, w której członek zarządu spółki z o.o. został pociągnięty do odpowiedzialności za długi spółki na podstawie art. 299 KSH. Spółka ta, została zawiązana z minimalnym kapitałem zakładowym i prowadziła działalność handlową, lecz od początku przynosiła straty, nie osiągając zysków wystarczających na pokrycie kosztów operacyjnych. W obliczu tej sytuacji, spółka nie złożyła wniosku o ogłoszenie upadłości, mimo że wykazywała przewagę zobowiązań nad aktywami, a zarząd był świadomy powiększających się strat. Po kolejnej serii nietrafionych inwestycji spółka nie była w stanie uregulować płatności, co skutkowało postępowaniem zabezpieczającym oraz egzekucyjnym, które okazały się bezskuteczne. Po odwołaniu członka zarządu z funkcji, spółka nie spłaciła swoich długów, co doprowadziło do dochodzenia wierzytelności od członka zarządu. Ten złożył skargę kasacyjną, podnosząc m.in. kwestię, czy jego odpowiedzialność ma charakter odpowiedzialności opartej na zasadzie winy, czy ryzyka oraz czy ciężar dowodu w zakresie przesłanek zwalniających od odpowiedzialności spoczywał na nim.

Na gruncie prawa cywilnego odpowiedzialność deliktowa jest zwykle oparta na zasadzie winy, co oznacza, że konieczne jest wykazanie, iż sprawca ponosi winę za wyrządzoną szkodę. W przypadkach ryzyka, odpowiedzialność może powstać niezależnie od winy, np. gdy jest ona związana z prowadzeniem działalności niebezpiecznej. Jednakże Sąd Najwyższy wskazał, że odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki z o.o. z art. 299 KSH nie wpisuje się w klasyczny podział na winę i ryzyko, ponieważ dotyczy odpowiedzialności za cudzy dług, a nie szkody wyrządzonej bezpośrednio przez członka zarządu. W takim przypadku członkowie zarządu mogą uwolnić się od odpowiedzialności po wystąpieniu przesłanek egzoneracyjnych zawartych w art. 299 §2 KSH. Wśród tych przesłanek największe wątpliwości budzi kwestia odpowiedzialności w przypadku niezgłoszenia wniosku o upadłość. Według tego przepisu członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że niezgłoszenie wniosku nie było z jego winy. Jak podnosi Sąd Najwyższy, możliwość powołania się na brak winy dotyczy tylko niewykonania obowiązku złożenia wniosku o upadłość i nie uzasadnia tezy, że odpowiedzialność z art. 299 KSH jest odpowiedzialnością na zasadzie winy. Art. 299 § 2 KSH obciąża członka zarządu ciężarem wykazania, że zaszła jedna z okoliczności egzoneracyjnych. Wbrew twierdzeniom skarżącego, możliwość powołania się na okoliczności niezawinione przy niespełnieniu obowiązku zgłoszenia upadłości nie przesądza o odpowiedzialności na zasadzie winy.